Cộng đồng có chủ đích

Cộng đồng có chủ đích được hình thành khi một nhóm người quyết định sống đủ gần nhau để thực hành một lối sống chung và để đạt được mục đích chung. Đây là một số mục đích cơ bản mà cộng đồng nào cũng có:

Tiết kiệm chi phí sinh hoạt
Có thêm các mối quan hệ thân mật
Thử nghiệm các cách tổ chức xã hội phi chủ lưu

Ngoài ra thì còn có thể có những mục đích khác:

Nghiên cứu học thuật
Thực hành sinh thái
Thực hành nghệ thuật
Thực hành tâm linh, tôn giáo
Chữa lành tâm lý
Đáp ứng người có nhu cầu đặc biệt: người khuyết tật, người tự kỷ
Nuôi con
Dưỡng già

Một cộng đồng có thể theo đuổi nhiều mục đích khác nhau.

Về cách thức tổ chức nhà ở, thường gặp nhất là sống chung nhà, ở ghép (shared housing, flat-sharing). Nếu mỗi người sống trong những căn nhà riêng, nhưng việc nấu ăn, ăn uống, giặt giũ, học tập, vui chơi ở các nhà bếp, nhà ăn, phòng giặt, thư viện, sân chơi chung, và tất cả ở trong một tòa nhà lớn giống như trong khách sạn thì gọi là sống cùng nhau (co-living). Nếu các căn nhà đó không phải là các phòng trong một tòa nhà lớn mà là các căn nhà đất riêng biệt thì gọi là đồng cư (cohousing). Nếu ban quản trị phát hành cổ phiếu thì gọi là hợp tác xã nhà ở (housing cooperative).

Nếu tất cả thu nhập của thành viên đều đóng góp vào quỹ chung thì gọi là công xã (commune). Nếu cộng đồng tự làm ra thức ăn theo cách bền vững, tái tạo môi trường (tức là có thực hành nông nghiệp sinh thái) thì gọi là làng sinh thái (ecovillage). Nếu cộng đồng không sử dụng các dịch vụ cơ bản của hệ thống quốc gia như điện, nước, đường sá, internet thì gọi là off-grid. Một cộng đồng có thể off-grid một số dịch vụ nào đó và on-grid các dịch vụ còn lại.

(Ở châu Âu có rất nhiều công xã và làng sinh thái được lập ra vào những năm 60, 70 từ phong trào hippie.)

Bạn có thể làm thử Community Type Quiz để xem mình phù hợp với loại cộng đồng nào.

Cộng đồng có chủ đích bên ngoài đô thị

Mặc dù về nguyên tắc cộng đồng có chủ đích hoàn toàn có thể tồn tại bên trong đô thị, nhưng khi nhắc đến nó nhiều người thường hay nghĩ đến các mô hình đồng cư bên ngoài đô thị như làng sinh thái. Thói quen suy nghĩ này cũng có thể hiểu được, và nó cũng được củng cố bởi việc đa số các thảo luận và tài nguyên về nó cũng chỉ tập trung vào các cộng đồng đồng cư bên ngoài đô thị. Lý do có lẽ là vì:

Trong đô thị, giá bất động sản quá cao khiến cho khó ai có khả năng sở hữu được cả một tòa nhà nhiều tầng hoặc một khu nhà để làm cộng đồng. Thường chỉ có các công ty bất động sản mới đủ khả năng, mà những công ty này ít khi có động lực để làm phi lợi nhuận, nhất là khi thiếu sự khuyến khích của nhà nước. Các trường hợp đang hoạt động chủ yếu là di sản từ thời các công đoàn hoạt động sôi nổi ở châu Âu. Điều đó khiến cho các mô hình sống cùng nhau, đồng cư hoặc hợp tác xã nhà ở trong đô thị ít được nhắc tới. Còn mô hình sống chung nhà thì lại quá phổ biến rồi nên chắc cũng không có gì đặc biệt để nói tới
Ở ngoài đô thị thì giá đất rẻ nên không cần phải xây nhà cao tầng, nên cũng chỉ có đồng cư. Các mục tiêu như thực hành sinh thái, thực hành tâm linh, nuôi con, dưỡng già cũng đạt được hiệu quả hơn hoặc chỉ có thể đạt được ở ngoài đô thị. Nên các cộng đồng ở ngoài đô thị có lẽ là hình thức phong phú nhất của cộng đồng có chủ đích, và có lẽ nhu cầu dùng tới khái niệm đó cũng xuất phát từ đây

Tham quan các cộng đồng có chủ đích bên ngoài đô thị

Nhiều cộng đồng có chủ đích chấp nhận đón khách du lịch như là một cách để có thêm thu nhập. Các trang như Intentional Communities Directory hoặc Ecovillage Tours có danh sách các cộng đồng có chủ đích bên ngoài đô thị ở nước ngoài. Hoặc lên r/intentionalcommunity hỏi thử xem.

Community Founders Circle

Về các cộng đồng có chủ đích ở Việt Nam thì đọc bài chi tiết này: Nông nghiệp sinh thái ở Việt Nam

Xây dựng cộng đồng có chủ đích ở đô thị

Ý tưởng xây dựng cộng đồng sống chung nhà:

Gom nhóm 4, 5 người cùng thuê một căn hộ chung cư
Gom nhóm 10 người trở lên cùng thuê một căn nhà nhiều tầng

Bài chi tiết:: Xây dựng cộng đồng có chủ đích ở TP.HCM

Nhà của một gia đình thông thường chỉ có một nhà bếp và các nhà vệ sinh ở các tầng. Điều này cũng phù hợp với cách sinh hoạt của cộng đồng có chủ đích. Tuy nhiên, vì khó kiếm khách thuê nhà nguyên căn hơn khách tầng hoặc thuê phòng, nên chủ nhà có xu hướng muốn tách căn nhà thành nhiều phòng nhỏ có bếp và nhà vệ sinh riêng. Cộng đồng vào những căn nhà này sẽ bị giảm diện tích sinh hoạt tối ưu.

Ý tưởng xây dựng hợp tác xã nhà ở:

Thuyết phục chủ chung cư mini bán cổ phần cho người thuê

Cộng đồng có chủ đích không phải là gì?

Không phải cứ đến sống chung với nhau là trở thành một cộng đồng có chủ đích. Những người sống ở ghép nhưng mỗi người có cuộc sống riêng, không chia sẻ một lối sống chung, thì dù cũng có cùng mục tiêu là tiết kiệm tiền nhà, cũng không phải là cộng đồng có chủ đích.

Không phải cứ đến sống chung và gắn bó với nhau là trở thành một cộng đồng có chủ đích, dù nó có thể đã là một cộng đồng, nếu các thành viên không có tiếng nói trong việc quyết định điều gì sẽ xảy đến với cộng đồng. Ví dụ:

Các xóm trọ, chung cư, tổ dân phố, thị trấn điển hình (các cộng đồng dân cư) không phải là cộng đồng có chủ đích, do việc quyết định ai đến ai đi thuộc về chủ nhà
Các trại lính hoặc trường nội trú không phải là cộng đồng có chủ đích, do việc quyết định ai đến ai đi cũng như việc thưởng phạt thuộc về người quản lý

Các đoàn diễn lưu động, đoàn thám hiểm, trại nghiên cứu, toán quân du kích có nhiều nét giống cộng đồng có chủ đích hơn, khi họ phải sống chung với nhau, chia sẻ một lối sống chung và có tiếng nói với nhau. Công việc nhiều rủi ro thì tổ chức thường ngang hàng. Công việc nhiều an toàn thì tổ chức thường phân cấp. Ở những nhóm này, nếu các thành viên không đồng ý với người lãnh đạo thì họ có thể chọn ra một người mới mà người cũ không làm được gì, vì người lãnh đạo chỉ là thiểu số. Tuy nhiên có thể người cũ đã được chỉ định bởi một thiết chế bên ngoài nào đó, và họ phải chịu phản ứng của thiết chế đó cho quyết định của mình. Họ có những lúc có được sự tự trị, nhưng không chắc là luôn luôn.

Nếu họ chỉ phải chịu trách nhiệm cho những quyết định của mình, giống như băng hải tặc mũ rơm, thì có thể xem họ là cộng đồng có chủ đích. Điểm khác biệt duy nhất với các cộng đồng có chủ đích điển hình là nó không có điểm kết thúc khá rõ ràng: việc tồn tại của cộng đồng chính là mục tiêu của nó. Các mục tiêu như sống gần nhau, giảm chi phí sinh hoạt, nuôi con, dưỡng già, kết nối tâm linh luôn (hoặc có thể nói là không bao giờ hoàn thành). Còn với các sứ mệnh như nghiên cứu học thuật, thực hành nghệ thuật, v.v., khi hoàn thành thì cộng đồng có thể tan rã, hoặc cần phải tìm thêm mục tiêu khác.